چرا  ورزش برای بدن ضروری است؟

گزیده‌ای از سخنان شیخ الرئیس ابوعلی سینا رحمة الله علیه درباره ورزش از کتاب قانون ترجمه آقای عبدالرحمن شرفکندی-هه ژار،

در این نوشته همان متن ترجمه شده که تا حدی گویای لحن ابن سینا است آورده شده است تا با فضای کلاس درسی که ایشان کتاب را برای شاگردان خود ارائه می‌کرده است آشنا شویم.

گفتار عمومی‌ درباره ورزش

از آنجا که اساس تندرستی به ترتیب اهمیت بر ورزش و غذا و خواب قرار دارد، بهتر است اهم را بر  مهم ترجیح دهیم و موضوع ورزش را پیش کشیم و می‌گوییم:

ورزش حرکتی است تابع اراده در ورزش، تنفس بلند و بزرگ و پی در پی می‌ آید. هر کس بتواند با اسلوب صحیح و متناسب با اعتدال مزاجش و در وقت و هنگام مناسب ورزش کند از چاره جویی(پیش گیری) و تداوی بیماری‌های مادی و بیماری‌های مزاجی که در دنباله آن می‌‌آید بی‌نیاز می‌‌گردد. این بهره برداری از ورزش هنگامی‌ میسر است که دستورات دیگر بهداشتی را بکلی مراعات کند. بگذار توضیح بیشتری دهم:

همچنانکه خودت می‌دانی، ما مجبوریم غذا بخوریم و می‌دانی تندرستی ما با غذایی است که مناسب مزاج ماست یعنی غذایی که در کیفیت و کمیّت معتدل است .تمام قسمت‌های غذایی که ما می‌ خوریم بدون استثنا کنش غذایی ندارد بلکه در هر مرحله از مراحل هضم بخشی از آن به صورت ماده زائد در می‌‌آورد و طبیعت می‌کوشد آن را از بدن دفع کند. لیکن باید دانست که طبیعت نمی‌تواند مواد دفعی را به کلی از بدن براند و حتما بعد از هر هضمی‌ مقداری از این مواد زائد باقی می‌ماند وقتی این مقادیر اندک زیاد شدند و جمع امدند، مواد دفعی زیاد می‌شود و به تن زیان می‌رساند. مثلا اگر این مواد دفعی که باقی مانده است و جمع شده است متعفن شود، بیماری‌های عفونی به بار می‌آورد. اگر حالات و کیفیات آن‌ها شدت یافت بد مزاجی روی می‌‌دهد اگر این تجمع بیشتر شد، بیماری‌های امتلاء–که قبلا ذکر شد-بوجود می‌آید. و اگر این مواد زائد خود را به اندامی‌ برساند ورم حاصل می‌شود.

بخارهای این مواد باقی مانده مزاج گوهر روح را تباه می‌گردانند. به این جهت چاره‌ای جز این نیست که آن‌ها را از بدن بیرون برانیم. بیرون راندن این مواد به چند طریق صورت می‌گیرد:

اگر آن‌ها را بوسیله داروهای سمی از بدن دفع کنیم، خود داروی سمی نیروی غریزه را کاهش می‌دهد و غریزه  را خستگی می‌بخشد. اگر دفع آن‌ها با داروی غیر سمی ممکن باشد باز بار سنگینی بر طبیعت است، همچنانکه بقراط فرموده است: «دارو صفا می‌دهد و جفا می‌بخشد» گذشته از آن، دارو در عین حال که مواد زائد را می‌راند، خلط پسندیده و رطوبت‌های غریزی و روانی را که گوهر زندگی است از آسیب خود مصون نمی‌دارد و مقداری از آن‌ها را نیز بیرون می‌راند و بر اثر آن نیروی اندام‌های اصلی و اندام‌های خدمتگزار کاهش می‌یابد. پس این بلیات و سایر بلاها از امتلاء روی می‌آورند، زیرا مواد بند آورنده چه در جای بمانند و چه تخلیه گردند آفت دارند.

لیکن ورزش چیزی است که ما را  از استعمال دارو بی نیاز می‌سازد و بهترین بازدارنده حالت امتلاء است. اگر ورزش بصورت صحیح و چنانکه باید و شاید انجام پذیرد، عوامل بیماری‌های امتلاء از بین می رود. ورزش علاوه بر آن فواید دیگری دارد به شرح زیر:

1-ورزش حرارت ملایم پدید می‌آورد و مواد دفعی را روزبروز می‌گدازد و بطور منظم و مرتب آن‌ها را از جای می‌لغزاند و راه بیرون آمدن را به آن‌ها می‌نماید و نمی‌گذارد هر روز قسمتی باقی بماند، جمع شود و تاثیری بگذارد.

2-چنانکه گفتیم ورزش تولید حرارت می‌کند و حرارت غریزی را فزونی می‌دهد. بر اثر ورزش مفاصل سخت و نیرومند می‌شوند، پی‌ها نیرو می‌گیرند، در کنش‌های‌شان قوی می‌گردند و از تاثیر پذیری در امان می‌مانند.

3-اندام‌ها بر اثر ورزش برای پذیرش غذا آمادگی بیشتری می‌یابند زیرا مواد دفعی از آن‌ها دست برداشته و جای غذا خالی مانده است.

4-نیروی جذب کننده بر اثر ورزش به حرکت درمی‌آید و گره از اندام‌ها می‌گشاید. اندام‌ها به نرمش در می‌آیند، رطوبت‌های بدن رقیق می‌گردند و مسامات(منافذ ریز بدن) فراخ‌تر می‌شوند.

5-بسیار اتفاق افتاده است، کسی که ترک ورزش کرده است به بیماری دق مبتلا شده است. چرا؟ زیرا هرگاه جنبشی که روح غریزی را به سوی اندام‌ها راهنمایی می‌کند متروک گردد. چون روح غریزی ابزار زندگی همه اندام‌هاست حتما نیروی اندام‌ها رو به ناتوانی و نابودی می‌رود.

مرجع: کتاب قانون شیخ الرئیس ابوعلی سینا رحمة الله علیه

ترجمه: عبدالرحمن شرفکندی-هه ژار

مقدمه مترجم کتاب

بسیار از آنچه امروز به نام ورزش سوئدی و ژاپنی و غیره مشهور است. از ابتکارات شیخ الرئیس می‌باشد که آن‌ها را هزار سال پیش در کتاب قانون خود شرح و بیان فرموده است.

تعریف اصطلاحات استخراج شده ازکتاب قانون:

حرارت غریزه:

زندگی تابع حرارت، و نشو نما تابع رطوبت است. حرارت بوسیله رطوبت هدایت می‌شود و از آن تغذیه می‌کند. (:ص 17)حرارت غریزی ناشی از مایع منی است (ص 26)

امتلاء بر دو نوع است:

امتلاء آوند:

 عبارت است از اینکه خلط‌ها و روان‌ها-گرچه به حالت نیک باشند-آنقدر زیاد می‌شوند که آوندها را پر می‌کنند و آوندها بر اثر پر شدن کشیده می‌شوند. در این حالت امکان خطر وجود دارد زیرا ممکن است بر اثر امتلاء آوند اندامی مانند رگ خا،بر اثر حرکت ترک بردارند و ماده اوند به محل های اختناق جریان یابد و خناق و صرع و سکته روی آورد. برای علاج این حالت باید به رگ زنی (فصد) متوسل شد.

امتلاء قوه:

عبارت است آن است که به مقدار و کمیت خلط‌ها آسیبی وارد نشده است بلکه بواسطه بد و نامطلوب بودن آن‌ها گزندی روی می‌آورد. این خلطه ب قوه چیره می‌شوند و در نتیجه هضم و پختگی بر حسب مرام نیست و خطر بیماری‌های عفونی احساس می‌شود. ص 279